जन्मजात हृदयरोग म्हणजे काय?

जन्मजात हृदयविकार जन्मापासूनच असतात. हे  (septal defects) भिंतीमधील दोष किंवा (valve) झडप किंवा रक्तवाहिन्यांमधील अडथळा असू शकते, काही दोष हृदयाच्या कक्षे आणि रक्तवाहिन्यांमधील असामान्य कनेक्शनमुळे असू शकतात.

 जन्मजात हृदयविकार का घडते ?

बहुतेक प्रकरणांमध्ये, जन्मजात हृदयरोगाचे कोणतेही स्पष्ट कारण ओळखले जाऊ शकत नाही.

काही गोष्टी या स्थितीचा धोका वाढवण्यासाठी ज्ञात आहेत:

डाऊन्स सिंड्रोम - एक अनुवांशिक विकार जो बाळाच्या सामान्य शारीरिक/मानसिक विकासावर परिणाम करतो आणि CHD शी संबंधित आहे

गरोदरपणात आईला रुबेला सारखे काही संक्रमण

गरोदरपणात आई विशिष्ट प्रकारची औषधे घेते, (ज्यात antipsychotic drugs, Acne drugs, antidepressants औषधांचा समावेश आहे)

गर्भधारणेदरम्यान आई धूम्रपान करते किंवा मद्यपान करते

टाइप 1 मधुमेह किंवा टाइप 2 मधुमेह खराबपणे नियंत्रित (uncontrolled Diabetes type 1 and 2)

इतर गुणसूत्र दोष, जिथे जीन्स सामान्य पासून बदलू शकतात आणि वारशाने मिळू शकतात (कुटुंबात चालतात)

चिन्हे आणि लक्षणे

• हृदयाचा ठोका जलद

• जलद श्वास घेणे

• पाय, पोट किंवा डोळ्याभोवती सूज येणे

• अत्यंत थकवा

• त्वचेवर किंवा ओठांना निळा रंग (सायनोसिस)

• बाळ दूध पाजत असताना थकवा आणि जलद श्वासोच्छवास

• या समस्या काहीवेळा जन्मानंतर लगेच लक्षात येतात, जरी सौम्य दोषांमुळे आयुष्याच्या उत्तरार्धापर्यंत कोणतीही समस्या उद्भवू शकत नाही.

जन्मजात हृदयरोगाचे प्रकार

Septal defect हृदयाच्या 2 चेंबर्समध्ये छिद्र असते (सामान्यतः "हृदयातील छिद्र" म्हणून ओळखले जाते)

Coarctation रक्तवाहिन्यांमधील अडथळा/ संकुचित होणे - जिथे शरीराची मुख्य मोठी धमनी, ज्याला महाधमनी म्हणतात, सामान्यपेक्षा अरुंद असते

पल्मोनरी व्हॉल्व्ह स्टेनोसिस - पल्मोनरी झडप (valve) सामान्यपेक्षा अरुंद असते

रक्तवाहिन्यांमधील स्थलांतर - जेथे pulmonary artery and Aorta बदललेल्या स्थिती आहेत

अविकसित हृदय - जेथे हृदयाचा भाग योग्यरित्या विकसित होत नाही, ज्यामुळे शरीर किंवा फुफ्फुसात पुरेसे रक्त पंप करणे कठीण होते

जन्मजात हृदयविकाराचा उपचार

हृदयातील छिद्रांसारख्या सौम्य दोषांवर उपचार करण्याची आवश्यकता नसते, कारण ते स्वतःच सुधारू शकतात 

जर दोष लक्षणीय असेल आणि समस्या निर्माण होत असेल तर शस्त्रक्रिया (surgery) किंवा (cardiac cath intervention )हस्तक्षेपात्मक प्रक्रिया आवश्यक असतात. आधुनिक शल्यचिकित्सा तंत्र अनेकदा बहुतेक किंवा सर्व हृदयाचे सामान्य कार्य पुनर्संचयित करू शकतात.

 लॅप्रोस्कोपीक शस्त्रक्रिया म्हणजे दुर्बिणीच्या साहाय्याने केली जाणारी शस्त्रक्रिया. आधीच्या काळात पोट उघडून शस्त्रक्रिया कराव्या लागत होत्या. त्यामुळे रुग्णाला बऱ्याच वेदना सहन कराव्या लागायच्या. तसेच जखमा भरुन यायला वेळ लागायचा. परिणामी रुग्णालयात जास्त दिवस रहाव लागत होते. लॅप्रोस्कोपीक (दुर्बिणीद्वारे) शस्त्रक्रियेमुळे ओटीपोटीला कमी छेद करावा लागत असल्याने वेदना कमी होतात. रुग्ण लवकर घरी जाऊन काही दिवसांतच पूर्वीप्रमाणे जाऊ शकतो 

गर्भाची इकोकार्डियोग्राफी

गर्भाची इकोकार्डियोग्राफी म्हणजे काय?

गर्भाची इकोकार्डियोराफी ही सोनोग्राफी तंत्र आहे जी जन्मापूर्वी जन्मजात हृदय दोष शोधण्यासाठी वापरली जाते.

गर्भाच्या प्रतिध्वनीचे फायदे काय आहेत?

डॉक्टर काही प्रकरणांमध्ये जन्मापूर्वी समस्येवर उपचार करण्यास सक्षम असतील.

डॉक्टर संभाव्य गुंतागुंतांचा अंदाज लावू शकतात आणि प्रसूती आणि प्रसूतीदरम्यान उद्भवणाऱ्या समस्यांसाठी तयार होऊ शकतात.

दोषाच्या तीव्रतेनुसार डॉक्टर बाळाच्या जन्माची वेळ, ठिकाण आणि पद्धत यांची योजना करू शकतात

बाळाचा जन्म झाल्यावर उपचार केले जाऊ शकतात. हे औषध किंवा शस्त्रक्रिया असू शकते.

गर्भाच्या प्रतिध्वनीसाठी कोणाला सल्ला दिला पाहिजे?

अनुवांशिक हृदयाच्या समस्यांचा कौटुंबिक इतिहास (पालक किंवा भावंड).

गर्भामध्ये आढळलेल्या इतर अनुवांशिक समस्या

गर्भधारणेदरम्यान औषध घेणे

Seizures, depression, and acne. medication , Anti-inflammatory medicines (NSAIDs) and blood pressure medicines (ACE-inhibitors). 

 गर्भधारणेदरम्यान अल्कोहोल किंवा ड्रग्सचा वापर

 आईला मधुमेह (Diabetes), ल्युपस (SLE) किंवा पीकेयूचा (PKU phenylketonuria) त्रास आहे

तुमच्या गरोदरपणात जर्मन गोवर (रुबेला) किंवा सायटोमेगॅलव्हायरसचा संसर्ग झाला आहे. 

तुम्ही सहाय्यक प्रजनन (assisted reproduction) तंत्रज्ञानाद्वारे गर्भधारणा केली

परीक्षेत तुमच्या बाळाच्या हृदयाचे ठोके खूप वेगवान, मंद किंवा अनियमित असल्याचे लक्षात आले

मातेचे वय 30 वर्षांपेक्षा जास्त

एरिथमिया म्हणजे हृदयाच्या ठोक्यांच्या लयीत बदल. जर तुमच्या मुलाला एरिथमिया असेल, तर त्याचे हृदय खूप जलद किंवा खूप मंद गतीने धडधडत असेल, किंवा ते ठोके सोडू शकते किंवा अतिरिक्त ठोके येऊ शकतात. एरिथमिया एखाद्या शारीरिक स्थितीमुळे होऊ शकतो — जसे की जन्मजात हृदय दोष — किंवा ताप, संसर्ग, (Anxious Personality) व्यक्तिमत्व आणि विशिष्ट औषधे यासारख्या बाह्य घटकांच्या प्रतिसादात. कधीकधी रडणे आणि खेळणे देखील लहान मुलाच्या हृदय गती बदलू शकते.

बहुतेक एरिथमिया घातक नसतात, परंतु काही गंभीर आणि जीवघेणे देखील असू शकतात. जर तुमच्या मुलाचे हृदय खूप वेगाने धडधडत असेल (ज्या स्थितीला टाकीकार्डिया/tachycardia म्हणतात), किंवा खूप मंद (Bradycardia ब्रॅडीकार्डिया)